فرهنگ اقتصاد _ هادی خانیکی در همایش گفت‌وگوی ملی درباره وفاق ملی در ۲۰ دی‌ماه با این قصه صحبت خود را آغاز کرد که مرحوم مادرش روزی در حرم امام رضا(ع) به روضه‌خوانی پول می‌دهد و از او می‌خواهد روضه امام جواد(ع) را بخواند. روضه‌خوان که احتمالا روضه امام جواد(ع) را بلد نبوده، می‌گوید خواهر با این پول نمی‌توان روضه امام جواد(ع) را خواند، اما می‌توانم روضه سیدالشهداء(ع) را بخوانم. هادی خانیکی سپس ادامه داد راستش روضه وفاق را بلد نیستم، اما روضه گفت‌وگو را می‌خوانم. در دو میزگردی که شنونده آن بودم، این روایت صادق بود. همه همان روضه قبلی خود را خواندند؛ روضه‌هایی که چند دهه خوانده شده بود و میزگرد وفاق تبدیل به میزگرد منازعه شد. عنوان یکی از سخنرانی‌ها امتناع وفاق بود و در میزگرد دیگری گفته شد آقای پزشکیان پرهیز کنید که دولت بنی‌صدر یا دولت اول خاتمی شوید و شخصی هم گفت مرحله آخر وفاق باید اصلاح قانون اساسی باشد.
این دیدگاه‌ها، بیانگر فاصله با راه وفاقی است که پزشکیان پیشنهاد کرده است. پزشکیان از بدو ورود در رقابت انتخاباتی، نقطه آغاز برای وفاق را بازگشت به اخلاق معرفی کرد و در سخنرانی افتتاحیه همایش نیز دوباره آیات قرآنی و نامه حضرت علی علیه‌السلام به مالک اشتر را خواند. درک این ایده که نقطه آغاز تغییر در سیاست، اخلاق است برای همه ما سخت است. ایده رایج، نقطه آغاز را تغییر در سیاست یا تغییر نهادهای حقوقی فرض می‌کند و انتظار رایج نیز این است که پزشکیان بسته تازه‌ای از سیاست‌ها و نهادهای جدید را ارایه دهد.
بدون تردید پزشکیان می‌داند که برای حل مشکلات باید سیاست تغییر کند، اما سیاست را محصول اخلاق می‌داند یا دروازه تحول در سیاست را چه در حوزه اقتصاد و چه در حوزه اجتماعی و سیاسی، تغییر اخلاق حاکمان و مردم یافته است. این رویکرد را باید جدی گرفت. ادیان با همین رویکرد جهان را تغییر دادند و در میان متفکرین کم نیستند کسانی که رویکرد اخلاقی به سیاست را راه نجات می‌دانند.
آمارتیا سن، اقتصاددان نوبلیست کتاب و مقالات زیادی در خصوص اخلاق و اقتصاد دارد. او می‌گوید بدون اخلاق عمومی، همه نهادها از کار می‌افتند. در ابتدای کتاب ایده عدالت با نقل از داستانی از چارلز دیکنز می‌گوید که نهاد خانواده نیز بدون اخلاق ممکن است بی‌رحم باشد و خواهر به برادر رحم نکند و آنگاه که اخلاق، مردم را به حرکت در می‌آورد، در نهادهای بد نیز می‌توان به سوی عدالت حرکت کرد.
در همان همایش دوستی که ششدانگ طرفدار پزشکیان است، می‌گفت چگونه پزشکیان که به حزب اعتقاد ندارد، می‌خواهد سیاست را تغییر بدهد؟
در اینجا نیز فکر می‌کنم پزشکیان به تقدم اخلاق بر تشکیل حزب باور دارد و این ایده نیز پشتوانه نظری دارد. مگر نه اینکه سیمون وی زنی که او را راهبه چپ نامیدند کتاب برچیدن همه احزاب را نوشت؟ او نیز با معنویت به دنبال تغییر سیاست بود و در عمر کوتاه خود تاثیری شگرف به جای گذاشت.
اخلاق به عنوان نقطه شروع تغییر سیاست حرفی متفاوت، اما بسیار قابل تامل است. تاکنون نیز با همین رویکرد او موفق به پیروزی در انتخابات، گرفتن رای اعتماد کامل برای کابینه خود از مجلس، رفع بخشی از فیلترینگ و عدم اجرای قانونی که آن را زیانبار می‌داند و خیلی چیزهای دیگر شده است که سال گذشته همین موقع آن را توهم فرض می‌کردیم. برای ما که معجزه اخلاق و نکبت بی‌اخلاقی در زندگی عمومی خود را تجربه کرده‌ایم، بازگشت به اخلاق نباید تا این اندازه غریب باشد. اخلاق نجات‌بخش و بی‌اخلاقی ویرانگر زندگی جمعی است. درباره این سخن آشنای فراموش شده، دوباره گفت‌وگو کنیم.
به اشتراک بگذارید:
لینک خبر: